De oprichting
De geschiedenis van AMVJ gaat terug naar 1851, toen een aantal protestantse jongeren de allereerste jeugdorganisatie van het land oprichtten, genaamd Excelsior. Excelsior was een vereniging waar jongeren samen kwamen na school.
In 1909 besloot een groep kritische leden van Excelsior een nieuwe vereniging op te richten, de Amsterdamsche Jonge Mannen Vereeniging (AJMV). Het idee achter AJMV was overgewaaid vanuit Amerika, waar men de YMCA (Young Men Christian Association) had.
Al snel begon AJMV plannen te ontwikkelen voor een nieuw gebouw in het centrum van Amsterdam. Excelsior kreeg hier lucht van en kwam met een soortgelijk plan gericht op dezelfde groep jongeren. Donateurs en de gemeente Amsterdam vonden dat de beide verenigingen dan maar moesten fuseren. Zo kwam het tot de gedenkwaardige zaterdagavond 16 november 1918 waarop beide verenigingen gezamenlijk de Amsterdamsche Maatschappij Voor Jongemannen (AMVJ) oprichtten. Met als doel: “De harmonische, dat is de geestelijke, verstandelijke, lichamelijke en maatschappelijke ontwikkeling van jongemannen, om aldus mede te werken aan de culturele ontwikkeling van het Nederlandsche volk.” De oprichtingsakte is nu nog te bewonderen in het clubgebouw van AMVJ aan de Aanloop 2 in Amstelveen.
De AMVJ groeide in de Wanningstraat 10-12 al snel uit haar jasje. In 1919 werden daarom plannen voor een nieuw verenigingsgebouw bekend gemaakt. Dankzij o.a. een geldinzamelingsactie werd hiervoor 800.000 gulden bijeengebracht. Daarop besloot de gemeente Amsterdam om garant te staan voor de benodigde hypotheek van 900.000 gulden. In totaal bedroeg de bouwsom dus 1.700.000 gulden. Voor die tijd een enorm bedrag!
Centraal Gebouw
Op 11 mei 1928 was het prachtige nieuwe gebouw van AMVJ aan het Leidsche Boschje nabij het Leidseplein klaar voor gebruik. Het nieuwe Centraal Gebouw kende woongelegenheid voor 120 leden, 80 kamers voor gasten, kamers voor de leiding en de administratie, grote en kleine vergaderzalen, leeszaal, muziekzaal, kamers voor de verschillende aangesloten clubs, het eerste overdekte plaatselijke 25 meter zwembad, gymnastiekzaal, biljartzaal, kegelbaan, restaurant en lunchroom.
AMVJ stond dus open voor jonge mannen vanaf achttien jaar, van alle gezindten en uit alle lagen van de bevolking. Alleen de leiding diende verklaard (protestants) christelijk te zijn. Als gevolg van de oprichting van onder meer de Rotterdamse AMVJ in 1921 en de toelating, in de jaren dertig, van jonge vrouwen (AMVJ Afdeling Meisjes), werd de naam van AMVJ (en daarmee ook de betekenis van de afkorting) meteen na de Tweede Wereldoorlog gewijzigd in Algemene Maatschappij Voor Jongeren. Onder die naam staan wij heden ten dage nog steeds bekend.
Ontwikkeling
Onder de bevlogen leiding van predikant Dr. Jo Eijkman (1892-1945) ontwikkelde AMVJ zich zo sterk dat zij een waar begrip in Amsterdam werd. Dankzij het door Eijkman in 1920 opgerichte recreatiekamp De Paalberg in Ermelo konden talloze AMVJ kinderen en ouders ook van een welverdiende vakantie genieten.
AMVJ Sport
Nadat AMVJ zich aanvankelijk vooral op de geestelijke en intellectuele ontwikkeling van haar leden had gericht, besloot het bestuur dat het tijd werd om verder te kijken naar de lichamelijke ontwikkeling. In 1922 opende AMVJ haar eerste sportvelden aan het Jaagpad langs de Schinkel, dicht bij de plek van het latere Olympisch Stadion. De naam voor AMVJ Sport was destijds Concordia. Het was (net als nu) een omni-vereniging waar je terecht kon voor allerlei sporten. Het clubblad van AMVJ heet dan ‘De Stuwing’.
In 1928 besloot een aantal AMVJ-ers een AMVJ Vredesgroep te op te richtten. De groep was betrokken bij het georganiseerde crisiswerk in het voormalig Nederlands-Indië, met de inrichting van AMVJ-huizen voor ontslagen Nederlanders. En natuurlijk in Nederland, met werkgelegenheidsprojecten zoals de bouw van het zwembad op De Paalberg en de aanleg van een fiets- en wandelpad langs de gehele Ringspoordijk, van de Haarlemmerweg tot aan de Amstel. Het Ringspoordijkproject was zelfs het eerste officiële Nederlandse werkgelegenheidsproject voor werkloze jongeren.
Tweede Wereldoorlog
Tijdens de Tweede Wereldoorlog hebben diverse AMVJ-ers antinazistische artikelen schreven en was een aantal van hen actief in vluchtelingenhulp aan Joden na de Kristalnacht in 1938. De anti-Duitse houding van diverse AMVJ-ers zorgde ervoor dat Jo Eijkman op een zwarte lijst werd geplaatst.
Bij een represaillemaatregel tegen de internering van Duitsers in Nederlands-Indië werd hij vervolgens – samen met 116 andere vooraanstaande Nederlanders – op 7 oktober 1940 als gijzelaar naar concentratiekamp Buchenwald afgevoerd. Deze zogenaamde ‘Indische gijzelaars’ keerden pas ruim een jaar later, op 15 november 1941, naar Nederland terug.
Bij Eijkman was na zijn terugkomst kanker geconstateerd. Na een operatie in 1942 herstelde hij en nam zijn werkzaamheden weer op. Eind 1944 werd hij echter opnieuw ziek: zijn herstel bleek van tijdelijke aard en hij overleed op 22 januari 1945 op tweeënvijftigjarige leeftijd.
Na de oorlog
Omdat in het bestaande logo van AMVJ ‘nazi kleuren’ waren verwerkt, werd het logo direct na de oorlog veranderd. Ondanks de schaarste aan middelen werden alle activiteiten weer snel opgepakt. Zo organiseerde AMVJ tal van Kersttoernooien en introduceerde een volleybaltoernooi waar alle middelbare scholen van Amsterdam aan meededen.
Het succes van de sportafdeling inspireerde een aantal scholieren in 1946 tot de oprichting van de Federatie voor Amsterdamse Scholieren voor Ontspanning en Sport, in Amsterdam beter bekend als ‘de Famos’. Met name het ontspanningsdeel was een groot succes. Famos speelde begin jaren vijftig succesvol in op de behoeften van een nieuwe generatie jongeren. Het programma-aanbod werd vernieuwd en maakte van AMVJ opnieuw een spraakmakend centrum. In het Centraal Gebouw trof men de toenmalige jazzscène aan met onder meer Rita Reys, Boy Edgar, Ben Webster en Misja Mengelberg. Michiel de Ruyter draaide grammofoonplaten en lichtte ‘zijn’ jazzmuziek toe. Louis van Dijk leidde jamsessions. Famos zette Café Culturel op.
AMVJ in de jaren '80
Verkoop van het Centraal Gebouw
Vanaf begin jaren zestig wordt het jongerenwerk bij AMVJ steeds minder. AMVJ als een ‘algemene maatschappij voor jongeren’ overleefde de culturele jongerenemancipatie niet. Het verenigingswerk werd in de tweede helft van de jaren zeventig dan ook afgebouwd. Famos werd opgeheven.
Als gevolg hiervan is AMVJ gedwongen in 1981 het gezichtsbepalende Centraal Gebouw te verkopen. De opbrengst en het beheer van het vermogen wordt ondergebracht in de Stichting AMVJ Beheer. Daarnaast worden twee aparte stichtingen opgericht. Het AMVJ Fonds financiert sociaal-culturele projecten voor jongeren in Amsterdam, met de nadruk op die jongeren voor wie de toegang tot sociaal-culturele activiteiten moeilijk of niet vanzelfsprekend is. AMVJ Sport ondersteunt de bestaande sportverenigingen en helpt bij de oprichting van nieuwe verenigingen, zoals Schaatsen en Golf.
Naar Het Loopveld
In 1981 bouwt AMVJ ook een nieuw clubgebouw op Sportpark Het Loopveld. De oude sportvelden en het oude clubgebouw in het Amsterdamse Bos worden definitief verlaten.
Anno 2019 bestaat AMVJ Sport uit 8 verenigingen: Voetbal, Hockey, Tennis, Tafeltennis, Golf, Basketbal, Volleybal en Schaatsen. AMVJ Honk- en Softbal is een aantal jaren geleden gefuseerd met een andere vereniging en hield daarmee op te bestaan. In totaal beoefenen nu bijna 3.000 leden hun favoriete sporten in AMVJ-verband. En gelukkig weten steeds meer kinderen weer hun weg te vinden naar AMVJ!
Renovatie clubhuis
Na een ingrijpende verbouwing geniet AMVJ sinds 5 januari 2008 van een nieuw modern clubhuis in eigen beheer. Het nieuwe clubhuis heeft meer faciliteiten en is voorzien van allerlei moderne snufjes. Het heeft een prachtig groot terras waarvandaan bijna alle sportvelden van AMVJ goed te zien zijn.
Ondertussen staan wij niet stil. In samenwerking met de Gemeente Amsterdam zijn in 2013 de sportvelden opnieuw ingericht. AMVJ Hockey speelt op 4 kunstgrasvelden en Voetbal ijvert sterk voor een tweede kunstgrasveld met verlichting om de groei van het aantal leden te kunnen faciliteren. AMVJ Tennis beschikt sinds 2017 over 6 volledig gerenoveerde gravelbanen en 2 all-weather banen waarop het hele jaar kan worden gespeeld. AMVJ Golf heeft een 18 holes golfbaan op en buiten sportpark Het Loopveld. AMVJ Tafeltennis maakt gebruik van een eigen speelzaal in het clubgebouw.
Kortom, honderd jaar na haar oprichting leeft, groet en bloeit AMVJ nog steeds. Kom gerust eens kijken!
Wil je meer weten over onze geschiedenis? Lees dan Het visoen van Eijkman, geschreven door Maarten van der Linde. Ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van AMVJ is in 2018 een bijgewerkte versie uitgebracht. Of kijk op de website van de ‘grote AMVJ’ voor meer informatie over alle AMVJ activiteiten.